4 lipca br. pożegnaliśmy Czesława Zająca

4 lipca 2018 roku pożegnaliśmy Czesława Zająca, twórcę ludowego z Łubek koło Wojciechowa.

Był ostatnim z pokolenia wiejskich muzykantów uczący się od niepiśmiennych grajków, którzy nie nazywali granych przez siebie utworów, będąc często ich autorami. Swoją wiedzę o kulturze ludowej i sposób rozumienia muzyki p. Czesław przekazał kolejnemu pokoleniu Kapeli Wojciechowskiej.

Wszystko zaczęło się w skromnej chacie w Wojciechowie. Czesław Zając urodził się 17 stycznia 1920 r. w Wojciechowie, był synem Józefa i Bronisławy z domu Durak.

Muzyczne tradycje rodzinne: ojciec (Józef Zając) grał na skrzypcach, brat matki - Michał Durak grał na skrzypcach – pochodzili z miejscowości Zabłocie (pow. Puławy). Pod okiem ojca: starszy brat Bronisław Zając grał na harmonii półtonowej i trzyrzędowej, młodszy brat Stanisław grał na bębnie.

Kariera artystyczna: w wieku 11 lat p. Czesław zaczyna grać na bębnie wraz z ojcem na weselach. Jako 17 latek grywa na weselach i potańcówkach na harmonii półtonowej pożyczonej od brata. Rok później przeprowadza się do miejscowości Łubki, gdzie wraz z żoną prowadzą gospodarstwo rolne. W tym czasie kupuje harmonię trzyrzędową i w różnych składach gra na harmonii i na bębnie. Najczęściej grywał z bratem Bronisławem stąd w społeczności lokalnej utrwaliło się określenie Kapela „Zające”. Obydwaj bracia byli nieodłącznymi muzykantami w Kapeli Wojciechowskiej, która ogrywała wiejskie wesela do początku lat 70 tych. Od 2001r do końca 2017 r nieprzerwanie pan Czesław grał na bębnie z kolejnymi  pokoleniami „wojciechowskich muzykantów”.

Wizerunek/osobowość:

„Ja, jak się narodziłem, po roku czasu nauczyłem się chodzić. To już umiałem tańcować i śpiwać, i bębnić. To już miołem wrodzune to. Na harmunii to się naucułem po dwudziestem roku”. O swoim ojcu zaś, wspomina: „Pisać, ani czytać nie umiał, nut tyż nie znoł, ale grać? Panie, un usłyszał kawołek i już był jego. Un sam z siebie urobił sobie kawałka”. Styl jego muzykowania określił w następująco: „podrabiał ze swojej fantazji”.

„Benedyki mówiły mu tak: Józefie wum do odebrać to od jad ja od lewy ręki”....

Braki w technice posługiwania się smyczkiem Józef Zając nadrabiał przebieraniem palcami lewej ręki co budziło zachwyt i zazdrość innych muzykantów.

Współcześnie rozpoznawany był jako bębnista kapeli ludowej, gawędziarz, „front man”, z którym słuchacze najczęściej rozmawiają lub proszą o wspólną fotografię. Jego styl gry na bębnie nadawał kapeli charakterystycznego brzmienia i rytmiczności. Dzięki temu zachowało się właściwe dla kapeli ludowej granie do tańca. Płynnie, z utrzymaniem frazy tanecznej, zatrzymaniami, akcentami, tempem rubato, „rozpędzaniem” utworu w końcowej jego części. Ponadto bęben w rękach p. Czesława „grał” uzupełniając brzmienie zespołu. Jak sam mawia „kawołki trza cuć, a nie bębnić za reśtu”. W dokumentach Stowarzyszenia Twórców Ludowych napisano o nim: „Czesław Zając z kapeli ludowej z Wojciechowa gra (nie bije) na bębnie z wymaganiami techniki ludowej typowej dla Lubelszczyzny.

Obdarzony doskonałą pamięcią potrafił odtworzyć utwory grane przez wiejskich muzykantów, nawet z pokolenia jego ojca. Do repertuaru kapeli dołączono tą drogą utwory niegrane od kilkudziesięciu lat (głównie „podróżniaki” i oberki).

Sukcesy artystyczne:

1978 – Brązowa Baszta na Festiwalu Kapel i śpiewaków Ludowych w Kazimierzu

1979 - Srebrna Baszta na Festiwalu Kapel i śpiewaków Ludowych w Kazimierzu

1982 - Wojewódzka Nagroda Społeczno-Kulturalna

1988 – Puchar Polski w tańcu ludowym "Taneczny Krąg"

2013 - Nagroda okolicznościowa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

2014 – Odznaka honorowa "Zasłużony dla Kultury Polskiej

2016 – Nagroda za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury

2016 – Wyróżnienie na Festiwalu Kapel i śpiewaków Ludowych w Kazimierzu

Lokalny patriotyzm kulturalny:

"Wcześnie osiągnąwszy doskonałość przeżył czasu wiele"... (Mdr 4, 7-17)

Czesław Zając przekazał nam dorobek artystyczny swojego życia. Od wczesnego dzieciństwa ludowy aktor, tancerz, instrumentalista, śpiewak, gawędziarz, po 87 latach aktywności zwracał uwagę by wojciechowskie granie "wywiść" do Kazimierza, Lublina, w Polskę bo coraz mniej ludzi na wsi zna się na naszym graniu. "Jak ludzie nie tańcuju, to muzykanty nie potrzebne"...

Wspominał wielokrotnie ludzi od których się uczył tańca i grania, zwracał uwagę na szczególne zasługi Zofii Matras, która poświęciła się miejscowej kulturze. U Zająców, u Bronka w domu odbywały się próby Wesela Wojciechowskiego, czy "Legendy o wieży ariańskiej". Te dwa projekty kulturalne dały podwaliny pod aktywność kulturalną naszej społeczności.

"Trza sławić Wojciechów naszym graniem"...

Dziękujemy Panie Czesławie.

Na podstawie wielu lat przyjaźni, muzykant z kapeli (Leszek Iwaniak, muzyk z Kapeli Wojciechowskiej).

W naszej videotece mozna znaleźć wywiad z p. Czesławem - tutaj: http://www.zielonypierscien.eu/video